Startup India Seed Fund Scheme (SISFS) – स्टार्टअपसाठी मोठी संधी

भारतामध्ये स्टार्टअप संस्कृती झपाट्याने वाढत आहे. सरकारनेही उद्योजकांना चालना देण्यासाठी अनेक योजना सुरू केल्या आहेत. त्यापैकीच एक महत्वाची योजना म्हणजे Startup India Seed Fund Scheme (SISFS). ही योजना 19 एप्रिल 2021 रोजी उद्योग आणि अंतर्गत व्यापार प्रोत्साहन विभाग (DPIIT) मार्फत सुरू करण्यात आली. या योजनेसाठी ₹945 कोटींचा निधी जाहीर करण्यात आला आहे.

या लेखामध्ये आपण या योजनेची संपूर्ण माहिती, पात्रता, अर्ज प्रक्रिया, फायदे आणि वारंवार विचारले जाणारे प्रश्न (FAQ) पाहणार आहोत.

या योजनेचा उद्देश (Objective)

Startup India Seed Fund Scheme चा मुख्य उद्देश म्हणजे –

• स्टार्टअप्सना त्यांच्या व्यवसाय कल्पनांना (Proof of Concept) प्रत्यक्ष रूप देणे.
• प्रोटोटाईप डेव्हलपमेंट, प्रॉडक्ट ट्रायल्स, मार्केटमध्ये प्रवेश, आणि व्यावसायिक वाढ यासाठी निधी उपलब्ध करून देणे.
• स्टार्टअप्सना सुरुवातीच्या टप्प्यावरून पुढील टप्प्यावर नेणे, जेथे ते एंजल इन्व्हेस्टर्स, व्हेंचर कॅपिटलिस्ट्स किंवा बँका व वित्तीय संस्था यांच्याकडून निधी उभारू शकतील.

👉 यामुळे भारतात अधिकाधिक उद्योजक निर्माण होतील, रोजगार निर्माण होतील आणि आत्मनिर्भर भारत या उद्दिष्टाला चालना मिळेल.

योजनेची वैशिष्ट्ये (Key Features)

• वर्षभर Incubators आणि Startups साठी अर्ज खुले असतात.
• Sector Agnostic योजना – म्हणजे कोणत्याही क्षेत्रातील स्टार्टअपला अर्ज करता येतो.
• शारीरिकरित्या Incubator मध्ये बसणे बंधनकारक नाही.
• PAN India स्तरावरील योजना.
• एकाच वेळी 3 वेगवेगळ्या Incubators कडे अर्ज करण्याची संधी.

फायदे (Benefits of SISFS)

या योजनेतून स्टार्टअपला खालीलप्रमाणे आर्थिक मदत मिळू शकते –

1. प्रूफ ऑफ कॉन्सेप्ट, प्रोटोटाईप डेव्हलपमेंट, प्रॉडक्ट ट्रायल्ससाठी ₹20 लाखांपर्यंत अनुदान
   • ह्या रकमेला माईलस्टोननुसार हप्त्यांमध्ये दिले जाते.
   • उदा. प्रोटोटाईप तयार करणे, प्रॉडक्ट टेस्टिंग, मार्केट-रेडी प्रॉडक्ट लाँच इ.
2. मार्केटमध्ये प्रवेश, व्यावसायिक वाढ किंवा स्केल-अपसाठी ₹50 लाखांपर्यंत कर्ज/Convertible Debenture स्वरूपात निधी
   • हा निधी 5 वर्षांच्या कालावधीसाठी मिळू शकतो.
   • मोरेटोरियम (12 महिन्यांपर्यंत परतफेड न करण्याची सवलत) दिली जाऊ शकते.
   • हा निधी Unsecured Loan स्वरूपात मिळतो, म्हणजेच कोणतीही हमी द्यावी लागत नाही.
3. स्टार्टअप्सना निधी थेट त्यांच्या कंपनीच्या बँक खात्यात मिळतो.
4. या निधीचा वापर केवळ स्टार्टअप डेव्हलपमेंटसाठी करता येतो.
   (इमारत/फॅसिलिटी बांधण्यासाठी नाही.)

👉 ही योजना स्टार्टअप्सना खर्‍या अर्थाने उभं राहण्याची संधी देते.

पात्रता (Eligibility Criteria)

या योजनेसाठी अर्ज करण्यासाठी स्टार्टअपने खालील अटी पूर्ण केल्या पाहिजेत –

• DPIIT-मान्यताप्राप्त स्टार्टअप असणे आवश्यक.
• अर्जाच्या वेळी कंपनीचे वय 2 वर्षांपेक्षा कमी असावे.
• स्टार्टअपकडे मार्केट-फिट आयडिया असावा, जो व्यावसायिक स्वरूपात यशस्वी होऊ शकेल.
• स्टार्टअप टेक्नॉलॉजी-आधारित असावा – म्हणजे प्रॉडक्ट, सेवा, बिझनेस मॉडेल किंवा डिस्ट्रीब्युशनमध्ये तंत्रज्ञानाचा वापर.
• भारतीय प्रमोटर्सकडे किमान 51% शेअरहोल्डिंग असणे आवश्यक.
• याआधी केंद्र/राज्य सरकारच्या इतर कोणत्याही योजनेतून ₹10 लाखांपेक्षा जास्त मदत घेतलेली नसावी.
• प्राधान्य अशा क्षेत्रांना –
  • शिक्षण, आरोग्य, शेती, अन्नप्रक्रिया
  • फिनटेक, मोबिलिटी, ऊर्जा
  • डिफेन्स, स्पेस, टेक्सटाइल, बायोटेक
  • वेस्ट मॅनेजमेंट, सोशल इम्पॅक्ट इ.

अर्ज प्रक्रिया (Application Process Online)

1. Startup India Seed Fund Portal वर जा – https://seedfund.startupindia.gov.in
2. ‘Apply Now’ वर क्लिक करा.
3. Startup Recognition लॉगिन क्रेडेन्शियल्स वापरून लॉगिन करा.
4. अर्जामध्ये टीम प्रोफाईल, प्रॉब्लेम स्टेटमेंट, प्रॉडक्ट डिटेल्स, बिझनेस मॉडेल, मार्केट साईज, आवश्यक निधी, फंड युटिलायझेशन प्लॅन इत्यादी माहिती द्या.
5. एकावेळी 3 Incubators निवडा.
6. अर्ज पूर्णपणे ऑनलाईन सबमिट करा.
7. अर्जाची प्रगती Portal Dashboard वर ट्रॅक करता येते.

👉 अर्जासाठी कोणतीही फी आकारली जात नाही.

आवश्यक कागदपत्रे (Documents Required)

• कंपनीचे Certificate of Incorporation/ Partnership Deed
• PAN Card
• GST क्रमांक
• बँक अकाऊंट तपशील
• बोर्ड रिझोल्यूशन/Authorization Letter
• वार्षिक आर्थिक अहवाल
• स्टार्टअपचा छोटा व्हिडिओ पिच
• संस्थापकांचा आधार कार्ड

स्टार्टअप निवड प्रक्रिया (Selection Process)

प्रत्येक Incubator कडे Incubator Seed Management Committee (ISMC) असते. ह्या समितीत –

• Incubator प्रतिनिधी (अध्यक्ष)
• राज्य सरकार Startup Nodal Team प्रतिनिधी
• व्हेंचर कॅपिटल/एंजल नेटवर्क प्रतिनिधी
• उद्योग व अकॅडमिक्स क्षेत्रातील तज्ञ
• दोन यशस्वी उद्योजक

हे तज्ञ अर्जदार स्टार्टअप्सचे खालील निकषांवर मूल्यांकन करतात –

• मार्केटची गरज व संधी
• टेक्नॉलॉजीची व्यवहार्यता
• टीमची ताकद व अनुभव
• युनिकनेस (USP) आणि नवकल्पना
• फंड युटिलायझेशन प्लॅन
• प्रस्तुती (Presentation) गुणवत्ता

45 दिवसांच्या आत अंतिम निर्णय घेतला जातो आणि निवड झालेल्या स्टार्टअपला निधी दिला जातो.

वारंवार विचारले जाणारे प्रश्न (FAQ)

प्रश्न 1: या योजनेत किती निधी मिळू शकतो?
👉 प्रोटोटाईप/ट्रायलसाठी ₹20 लाखांपर्यंत अनुदान आणि मार्केटमध्ये प्रवेश व स्केलिंगसाठी ₹50 लाखांपर्यंत कर्ज/Convertible Debenture.

प्रश्न 2: वैयक्तिकरित्या (Individual Entrepreneur) अर्ज करता येईल का?
👉 नाही. फक्त DPIIT मान्यताप्राप्त Startup असणे आवश्यक.

प्रश्न 3: क्षेत्र मर्यादित आहेत का?
👉 नाही. ही योजना Sector Agnostic आहे. मात्र नवकल्पना असलेल्या क्षेत्रांना प्राधान्य दिले जाते.

प्रश्न 4: निधीचा वापर कशासाठी करता येतो?
👉 Proof of Concept, Prototype Development, Trials, Market-entry, Commercialization साठी. (इमारत बांधणे किंवा स्थायी सुविधा निर्माण करणे यासाठी नाही.)

प्रश्न 5: निधी मिळायला किती वेळ लागतो?
👉 निवड झाल्यानंतर 60 दिवसांच्या आत पहिला हप्ता थेट स्टार्टअपच्या कंपनी बँक खात्यात जमा होतो.

प्रश्न 6: स्टार्टअप अपयशी झाला तर काय?
👉 अपयशी ठरलेल्या स्टार्टअप्सना त्यांचा अनुभव, शिकवण आणि अपयशाची कारणे अहवालाद्वारे द्यावी लागतात. निधी परत करण्याची जबाबदारी नाही.

उद्योजकांसाठी मार्गदर्शन

ही योजना विशेषतः Early Stage Startups साठी अत्यंत उपयुक्त आहे. जर तुमच्याकडे नवीन कल्पना, तंत्रज्ञान आधारित उत्पादन/सेवा आणि बाजारपेठेत मोठी क्षमता असेल तर हा निधी तुम्हाला तुमच्या स्वप्नांना उड्डाण देऊ शकतो.

👉 जर तुम्ही व्यवसाय वाढवण्याचा विचार करत असाल तर आमचा लेख वाचा – व्यवसायात वाढ कशी करावी? – ६ प्रभावी मार्ग

निष्कर्ष (Conclusion)

Startup India Seed Fund Scheme (SISFS) ही भारतातील नवउद्योजकांसाठी सुवर्णसंधी आहे. या योजनेमुळे स्टार्टअप्सना सुरुवातीच्या टप्प्यावर आवश्यक आर्थिक मदत मिळते आणि ते मार्केट-रेडी, स्केलेबल व इन्व्हेस्टमेंट-रेडी बनतात.

जर तुमच्याकडे एक आयडिया, इनोव्हेशन आणि दृष्टीकोन असेल, तर ही योजना तुमच्यासाठीच आहे.
👉 आजच अर्ज करा आणि तुमच्या स्टार्टअप प्रवासाला नवी दिशा द्या!

📲 मराठी उद्योजकसोबत कनेक्ट व्हा:

✨ आयडिया, यशोगाथा आणि अपडेट्स जाणून घ्या!
🔔 आमच्या YouTube चॅनेलला सब्सक्राईब करा – Marathi Udyojak

📸 खास अपडेट्स, बिझनेस टिप्स आणि उद्योजकतेचा प्रवास पाहण्यासाठी Instagram वर फॉलो करा –
👉 मराठी उद्योजक 🚩

🌐 बिझनेस गाईड्स, लेख, आणि स्टोरीज वाचण्यासाठी भेट द्या –
👉 marathiudyojak.com

🧵 उद्योजकतेवरील चर्चा आणि टिप्ससाठी Threads वर कनेक्ट व्हा –
👉 @marathiudyojak

🐦 उद्योगविश्वातील रोजचे अपडेट्स मिळवण्यासाठी X (पूर्वीचे ट्विटर) वर फॉलो करा –

👉 @marathiudyojak