ड्रैगन फ्रूट ची लागवड फळ म्हणून केली जाते. हे अमेरिकन मूळचे फळ आहे, जे इस्रायल, श्रीलंका, थायलंड, व्हिएतनाममध्ये मोठ्या प्रमाणात घेतले जाते. भारतात याला पिटाया नावानेही ओळखले जाते. याच्या फळाचा उपयोग खाद्यपदार्थ बनवण्यासाठीही केला जातो. ड्रॅगन फ्रूट खाण्यासाठी वापरला जातो आणि यामध्ये किवीसारख्या फळाच्या आत बिया आढळतात.
ज्यामध्ये त्याच्या फळांपासून जॅम, जेली, आईस्क्रीम, ज्यूस आणि वाईन तयार केली जाते आणि झाडे सजावटीसाठी वापरली जातात.
ड्रॅगन फ्रूट खाल्ल्याने मधुमेह आणि कोलेस्ट्रॉल नियंत्रणात ठेवता येते. हे एक अतिशय फायदेशीर फळ आहे, ज्याला आता भारतात जास्त प्रमाणात मागणी वाढत आहे.
ड्रैगन फ्रूट ची शेती कशी होते..?
ड्रॅगन फळाची लागवड कोणत्याही सुपीक जमिनीत करता येते. त्याची लागवड करताना जमीन योग्य निचऱ्याची असावी, कारण पाणी साचणाऱ्या जागेवर झाडांमध्ये अनेक प्रकारचे रोग लागू शकतात.
तिच्या लागवडीतील जमिनीचा P.H. मूल्य 6 आणि 7 च्या दरम्यान असावे. भारतात ड्रॅगन फळाची लागवड गुजरात, दिल्ली, महाराष्ट्र आणि कर्नाटक राज्यांमध्ये केली जाते. त्याच्या वनस्पतींना उष्णकटिबंधीय हवामान आवश्यक आहे.
त्यामुळे उष्ण हवामानाची गरज असते आणि सामान्य पाऊसही गरजेचा असतो. परंतु हिवाळ्यात पडणारे दंव झाडांचे नुकसान करते. ड्रॅगन फ्रूट रोपांना सुरवातीला 25 अंश आणि झाडांवर फळे तयार करताना 30 ते 35 अंश तापमानाची आवश्यकता असते. त्याची झाडे किमान 7 अंश आणि कमाल 40 अंश तापमानातच नीट वाढू शकतात.
ड्रैगन फ्रूट वापरण्याचे फायदे
ड्रॅगन फ्रूटमध्ये अनेक पोषक तत्वे आढळतात, त्यामुळे हे फळ अधिक फायदेशीर आहे. या फळामुळे रोग पूर्णपणे बरे होत नाहीत, परंतु हे रोगाची लक्षणे वाढण्यापासून प्रतिबंधित करते आणि शरीराला अंतर्गत विकारांशी लढण्यास मदत करते.
मधुमेहामध्ये फायदेशीर
हा आजार सर्वात धोकादायक आजारांमध्ये गणला जातो. नैसर्गिक अँटिऑक्सिडंट्स व्यतिरिक्त, ड्रॅगन फ्रूट फ्रूटमध्ये फिनोलिक अॅसिड, फायबर, फ्लेव्होनॉइड्स आणि एस्कॉर्बिक अॅसिड भरपूर असतात. जे शरीरातील रक्तातील साखर वाढण्यास प्रतिबंध करते. ज्या लोकांना मधुमेहाची समस्या नाही. या फळाचे सेवन केल्याने तो मधुमेहाचा बळी होण्यापासून वाचू शकतो.
हृदयाच्या समस्यांवर फायदेशीर
ड्रॅगन फ्रूट फळ हृदयाशी संबंधित समस्यांमध्ये देखील मदत करते. जेव्हा शरीरात ऑक्सिडेटिव्ह तणावाचा प्रभाव वाढतो, मग डॉक्टर अँटिऑक्सिडंट गुणधर्मांची मात्रा पूर्ण करण्यासाठी फळे आणि भाज्या खाण्याचा सल्ला देतात. या दरम्यान ड्रॅगन फ्रूटचे सेवन करणे तुमच्यासाठी अधिक फायदेशीर आहे.
कर्करोग
याच्या फळांमध्ये अँटिऑक्सिडेंट, अँटीट्यूमर आणि दाहक-विरोधी गुणधर्म पुरेशा प्रमाणात आढळतात. अनेक संशोधनांमध्ये असे आढळून आले आहे की ड्रॅगन फ्रूटमध्ये असलेले विशेष गुणधर्म महिलांमध्ये स्तनाच्या कर्करोगाचा धोका कमी करतात.
कोलेस्टेरॉल
कोलेस्ट्रॉल ही आजकाल सामान्य समस्या बनली आहे. शरीरातील कोलेस्टेरॉलचे प्रमाण वाढले की अनेक समस्या उद्भवू लागतात. त्यामुळे हृदयविकाराचा झटका आणि पक्षाघात यांसारखे घातक आजारही होऊ शकतात. ड्रॅगन फ्रूटचे सेवन कोलेस्ट्रॉलमध्ये फायदेशीर मानले जाते.
पोटाच्या विकारात
ड्रॅगन फ्रुटमध्ये ऑलिगोसॅकराइड्सचे प्रीबायोटिक गुणधर्म (एक प्रकारचे रसायन) आढळतात. जे आतड्यांमध्ये निरोगी बॅक्टेरियाचे प्रमाण वाढवते, ज्यामुळे पचनशक्ती मजबूत होते. त्यामुळे हे फळ पोटासाठीही चांगले आहे.
संधिवात
संधिवात ही एक समस्या आहे जी विशेषतः शरीराच्या सांध्यांना प्रभावित करते. या आजारामुळे सांध्यांमध्ये दुखणे आणि सूज वाढते, त्यामुळे रुग्णाला उठणे-बसण्यात अधिक त्रास सहन करावा लागतो. ड्रॅगन फ्रूट ऑक्सिडेटिव्ह तणाव वाढण्यास प्रतिबंध करते, जे संधिवात होण्याचे मुख्य कारण आहे. त्यामुळे सांधेदुखीचा त्रास असणाऱ्यांनी ड्रॅगन फ्रूटचे सेवन करावे.
रोग प्रतिकारशक्ती वाढवण्यासाठी
आपल्या शरीराची प्रतिकारशक्ती आपल्याला अनेक रोगांशी लढण्यास मदत करते. ही रोगप्रतिकारक शक्ती शरीरातील विशेष अवयव, रसायने आणि पेशी यांच्या मदतीने तयार होते. जे आपल्या शरीरात येणारे संक्रमण नष्ट करण्यास मदत करते. ड्रॅगन फ्रूट आपल्या शरीराची रोगप्रतिकारक शक्ती देखील मजबूत करते.
डेंग्यूमध्ये फायदेशीर
डेंग्यू हा एक धोकादायक आजार आहे, ज्यामुळे काही वेळा अल्पावधीतच लोकांची प्रकृती बिघडते. डेंग्यू आजार शरीराला अधिक वेगाने नुकसान करतो. ड्रॅगन फ्रूटच्या बियांमध्ये अँटीव्हायरल आणि अँटीऑक्सिडंट गुणधर्म असतात, ज्यामुळे डेंग्यूची लक्षणे झपाट्याने कमी होण्यास मदत होते.
ड्रॅगन फ्रुट चे सुधारित वाण (Dragon Improved Varieties)
ड्रॅगन फ्रूटचे खालील तीन प्रकार भारतात घेतले जातात. फळे आणि बियांच्या रंगाच्या आधारे त्याचे प्रकार विभागले जातात.
पांढरा ड्रॅगन फ्रुट
ड्रॅगन फ्रूटची ही विविधता भारतात मोठ्या प्रमाणात घेतली जाते. कारण त्याची रोपे सहज उपलब्ध होतात. याच्या झाडांवर बाहेर पडणाऱ्या फळांचा आतील भाग पांढरा आणि लहान बियांचा रंग काळा असतो. या जातीचा बाजारभाव इतर वाणांच्या तुलनेत थोडा कमी आहे.
लाल गुलाबी ड्रैगन फ्रूट
ही जात भारतात क्वचितच घेतली जाते. याच्या झाडांवर येणाऱ्या फळांचा वरचा आणि आतील रंग गुलाबी असतो. हे फळ खाण्यास अधिक स्वादिष्ट आहे. या जातीचा बाजारभाव पांढऱ्या फळांपेक्षा जास्त आहे.
पिवळा ड्रैगन फ्रूट
या जातीचे उत्पादनही भारतात खूपच कमी आहे. यामध्ये झाडांवर येणाऱ्या फळांचा बाहेरचा रंग पिवळा आणि आतील रंग पांढरा असतो. हे फळ चवीला खूप चांगले आहे, ज्याला बाजारभावही सर्वाधिक आहे.
ड्रॅगन फ्रूट साठी जमिनीची मशागत आणि खत
शेतात ड्रॅगन फ्रूट पिकाची लागवड करण्यापूर्वी शेताची योग्य तयारी करावी लागते. यासाठी प्रथम शेतातील माती नांगरणीने खोल नांगरली जाते, त्यामुळे शेतातील जुन्या पिकाचे अवशेष पूर्णपणे नष्ट होतात. नांगरणी केल्यानंतर शेतात पाणी द्यावे लागते व यानंतर शेताची दोन ते तीन तिरकी नांगरणी केली जाते. त्यामुळे शेतातील माती भुसभुशीत होते. नाजूक माती पाटाने समतल(level) केली जाते. सपाट शेतात रोपे लावण्यासाठी खड्डे तयार केले जातात.
हे खड्डे ओळीत तयार केले जातात, ज्यामध्ये प्रत्येक खड्डा तीन मीटर अंतरावर ठेवण्यात यावा लागतो. हे सर्व खड्डे दीड फूट खोल आणि 4 फूट रुंद व्यासाचे असावेत. खड्ड्यांच्या ओळींमध्ये चार मीटरचे अंतर असावे.
खड्डे तयार केल्यानंतर खड्ड्यांना योग्य प्रमाणात खत द्यावे लागते, त्यासाठी नैसर्गिक व रासायनिक खतांचा वापर केला जातो. यासाठी 10 ते 15 किलो जुन्या शेणखतासह 50 ते 70 किलो एन.पी.के. हे प्रमाण मातीत चांगले मिसळून खड्ड्यात भरले जाते. यानंतर खड्डे सिंचन केले जातात. हे खत तीन वर्षांपर्यंत झाडांना द्यावे लागते.
ड्रॅगन फ्रूट लागवडीत सहाय्यक यंत्रणा (Supporting System) कशी तयार करावी..?
ड्रॅगन फ्रूट रोपांपासून 20 ते 25 वर्षांचे दीर्घकालीन उत्पादन मिळू शकते. परंतु त्याच्या रोपांना तयार होण्यासाठी शेतात आधार (Support) देणे आवश्यक असते. ज्याची किंमतही जास्त असते. रोपांना आधार देण्यासाठी सिमेंटचे ७ ते ८ फूट उंच खांब तयार केले आहेत.
हे खांब जमिनीत दोन ते तीन फूट खोलीवर लावावे लागतात. यानंतर, खांबाभोवती अधिक रोपे लावा. रोप मोठे झाल्यावर त्यांना या खांबाच्या साहाय्याने बांधून बाहेर पडणाऱ्या फांद्या खांबाभोवती टांगल्या जातात. एक हेक्टर शेतात सुमारे 1200 खांब लावावे लागतात.
ड्रैगन फ्रूट ची रोपे लावण्याची पद्धत आणि वेळ
ड्रैगन फ्रूट के बीजो की रोपाई बीज और पौध दोनों ही तरीको से की जा सकती है | किन्तु पौध के माध्यम से पौधों की रोपाई करना सबसे अच्छा होता है | रोपाद्वारे पुनर्लावणी केल्यानंतर रोपाला उत्पन्न मिळण्यास दोन वर्षे लागतात. त्यामुळे तुम्ही कोणत्याही सरकारी नोंदणीकृत रोपवाटिकेतून रोपे खरेदी करू शकता. जर तुम्हाला बियाणे म्हणून प्रत्यारोपण करायचे असेल, तर तुम्हाला उत्पादन मिळण्यासाठी 6 ते 7 वर्षे वाट पहावी लागेल.
खरेदी केलेली रोपे शेतात तयार केलेल्या खड्ड्यात लावावीत, तसेच खड्ड्याभोवती आधार देणारी यंत्रणा तयार करावी. जून आणि जुलै हे महिने रोपे लावण्यासाठी सर्वात योग्य आहेत. या काळात पावसाळा असतो, ज्यामुळे झाडांच्या वाढीसाठी पोषक वातावरण असते. बागायती ठिकाणी फेब्रुवारी ते मार्चपर्यंत लागवड करता येते. एक हेक्टर शेतात सुमारे 4450 रोपे लावता येतात.
सिंचन
ड्रॅगन फ्रूट झाडांना कमी पाणी लागते. याच्या झाडांना उन्हाळ्यात आठवड्यातून एकदा आणि हिवाळ्यात १५ दिवसांतून एकदा पाणी द्यावे लागते. पावसाळ्यात पाऊस नसतानाच झाडांना पाणी द्यावे. जेव्हा त्याची झाडे फुलू लागतात तेव्हा झाडांना अजिबात पाणी देऊ नये आणि फळे तयार होत असताना शेतात ओलावा ठेवावा. त्यामुळे चांगल्या प्रतीची फळे मिळतात. झाडांना सिंचनासाठी ठिबक पद्धतीचा वापर उत्तम मानला जातो.
ड्रैगन फ्रूट वर पडणारा रोग
ड्रॅगन फ्रूट पिकावर आतापर्यंत कोणताही रोग दिसून आलेला नाही. पण फळे तोडल्यानंतर फांद्यांमधून बाहेर पडणाऱ्या रसावर मुंग्या अडकतात. या मुंग्यांचा हल्ला टाळण्यासाठी कडुलिंबाची पाने किंवा कडुलिंबाचे तेल झाडांवर शिंपडावे.
ड्रॅगन फ्रुट तोडणी
ड्रॅगन रोपे रोपांच्या रूपात लावल्यानंतर दोन वर्षांनी उत्पन्न देऊ लागतात. मे महिन्यात त्याच्या झाडांवर फुले येण्यास सुरुवात होते आणि फळांचे उत्पादन डिसेंबरपर्यंत चालू राहते. त्याची फळे 5 ते 6 काढणीसाठी तयार होतात. फळांचा रंग हिरवा वरून गुलाबी झाला की ते तोडून घ्यावे. पूर्ण पिकलेले फळ लाल रंगाचे दिसते.
ड्रैगन फ्रूट ची किंमत, उत्पन्न आणि फायदा
ड्रॅगन फ्रूटच्या पहिल्या पिकापासून हेक्टरी ४०० ते ५०० किलो उत्पादन मिळते. परंतु जेव्हा झाड 4 ते 5 वर्षांचे होते तेव्हा उत्पादनात हेक्टरी 10 ते 15 टन एवढी वाढ होते. ड्रॅगन फळाच्या एका फळाचे वजन 400 ते 800 GM पर्यंत असते. ज्याचा बाजारभाव 150 ते 300 रुपये किलोपर्यंत असतो.
शेतकरी बांधव त्याच्या पहिल्या पिकापासून 60,000 ते 1.5 लाखांपर्यंत सहज कमाई करू शकतात, आणि चार ते पाच वर्षांच्या झाडांपासून अधिक उत्पादन मिळवून आणि वर्षाला 30 लाखांपर्यंत कमाई करून शेतकरी अधिक नफा मिळवू शकतात.
निष्कर्ष
आशा आहे कि तुम्हाला हि माहिती आवडली असेल जर आवडली तर आपल्या मित्रांसोबत नक्की शेअर करा. तुम्हाला इतर कोणत्या व्यवसाय बद्दल माहिती हवीय येथे कमेंट मध्ये सांगा.
धन्यवाद…
