आपण शेतीसोबतच मधमाशी पालन हा व्यवसाय देखील करू शकतो. या व्यवसायाच्या मदतीने आपण जोडधंदा रूपात चांगला नफा मिळवू शकता. तुम्हाला हवे असल्यास हा व्यवसाय सुरू करण्यासाठी तुम्ही सरकारकडून आर्थिक मदतही मिळवू शकता. या व्यवसायासाठी तुम्हाला मधमाशी पालनाशी संबंधित माहिती मिळवणे आवश्यक आहे.
१. मधमाश्यांची संख्या
एका पेटीत एकूण 3 प्रकारच्या मधमाश्या ठेवण्यात आल्या आहेत. या तीन प्रकारच्या मधमाशांमध्ये राणी मधमाशी, नर मधमाशी आणि कामगार मधमाशी यांचा समावेश होतो. एका पेटीत कामगार मधमाशांची संख्या 30,000 ते 1 लाखांपर्यंत असते. यामध्ये नर मधमाशांची संख्या 100 च्या आसपास आहे. यामध्ये राणी मधमाशांची संख्या फक्त १ आहे.
२. मधमाशांचे वय
वेगवेगळ्या प्रकारच्या मधमाशांचे आयुष्य वेगवेगळे असते. राणी मधमाशीचे वय 1 वर्ष, नर मधमाशीचे वय 6 महिने आणि कामगार मधमाशीचे वय सुमारे दीड महिना आहे.
मध व्यवसाय प्रक्रिया
मधमाशी पालन दोन प्रकारे केले जाते. तुम्ही मधमाशी पालन आणि मध प्रक्रिया प्लांट या दोन्हीच्या मदतीने मधमाशी पालन करू शकता. येथे दोन्ही प्रक्रियांचे वर्णन खालीलप्रमाणे आहे.
१. मधमाशी पालन
मधमाशी पालन ही एक चांगली प्रक्रिया आहे, ज्या अंतर्गत विशेष गोष्टींची काळजी घेणे आवश्यक आहे.
१. यासाठी तुम्ही तुमच्या शेतात बीकीपर्स ठेऊ शकता. हे लोक मधमाशीपालनात निष्णात असतात.
२. जिथे ओलावा नसेल अशा ठिकाणी मधमाशी पालन करणे आवश्यक आहे.
३. या ठिकाणी स्वच्छ आणि नैसर्गिक पाणी हवे आणि जास्त झाडे असतील तर जास्त चांगले.
४. मधमाश्या पाळण्यासाठी तुम्हाला स्वच्छ आणि प्रशस्त जागा हवी आहे, जेणेकरून मधमाश्या जास्त संख्येने पोळ्या घालू शकतील.
५. एका बॉक्समध्ये जास्तीत जास्त 10 फ्रेम मधमाश्या ठेवता येतात, परंतु सर्वसाधारणपणे 8 फ्रेम मधमाश्या ठेवणे चांगले. त्यामुळे त्यांची काळजी घेणेही सोपे जाते.
२. मध प्रक्रिया प्लांट
हा प्लांट उभारण्यासाठी विशेष मशिनची आवश्यकता आहे. या मशिनच्या सहाय्याने मधाचा प्लांट उभारला आहे.
या यंत्राच्या मदतीने मध बनवण्यापासून ते पॅकेजिंगपर्यंतचे काम करता येते.
प्लांट ची किंमत
या प्लांटची एकूण किंमत सुमारे 20 लाख आहे. या प्लांटच्या मदतीने दररोज 100 किलो पर्यंत मध तयार करता येतो.
मध तयार करण्याची प्रक्रिया
१. प्रथम तुम्हाला मधमाश्याच्या पोळ्या पासून मधमाश्या वेगळे करणे आवश्यक आहे, मधमाश्या काढण्यासाठी काही विशेष प्रक्रिया आहेत, ज्या बीकीपर्स ना माहित असतात.
२. मधाचा पोळा काढल्यानंतर त्यातील दोन तृतीयांश ट्रांसपोर्ट बॉक्स मध्ये भरून एकही मधमाशी नसलेल्या ठिकाणी नेली जाते.
३. यानंतर, हा मधाचा पोळा मशिनच्या एक्स्ट्रॅक्टरमध्ये टाकला जातो आणि पुढील प्रक्रियेसाठी सोडला जातो. साधारणपणे मधाच्या पोळ्याचे वजन 2.27 किलो असते.
४. यानंतर मशीन चालू असताना एक्स्ट्रॅक्टरमधून मध बाहेर पडू लागतो.
५. यावेळी तुम्हाला एक्स्ट्रॅक्टरच्या खालच्या भागातून मध मिळू लागते.
६. कोणत्याही प्लांट मध्ये बनवलेला मध सुमारे 49 अंश सेंटीग्रेडवर गरम केला जातो, ज्यामुळे त्यातील क्रिस्टल भाग देखील चांगले वितळतात. यानंतर ते या तापमानात सुमारे 24 तास सोडले जाते.
७. या प्रक्रियेनंतर तुमचा मध पॅकिंगसाठी तयार होतो.
पॅकेजिंग
मधाचे पॅकेजिंग हा या व्यवसायाचा एक आवश्यक टप्पा आहे, अनेकदा वेगवेगळ्या पॅकेट्सच्या मदतीने अनेक ब्रँडचे मध बाजारात विकले जात आहेत. पॅकिंग करताना मधाचे प्रमाण आणि बाटलीची रचना याची विशेष काळजी घ्यावी लागते.
तुम्ही तुमचा बनवलेला मध किमान 100 ग्रॅम बॉक्सच्या मदतीने विकू शकता. बाजारात वेगवेगळ्या डिझाईनचे डबे होलसेल मध्ये मिळतील.
मार्केटिंग
तुमचा मधाचा व्यवसाय वाढवण्यासाठी तुम्हाला मार्केटिंग करावे लागेल. यानंतर तुम्ही तुमचा बनवलेला मध होलसेल मध्ये सहज विकू शकता. आजकाल बाजारात केवळ तीन-चार ब्रँडचे मध विकले जात आहेत. त्यामुळे तुमचा दर्जा चांगला असेल तर कमी वेळात तुम्ही मध बाजारात सहज नाव कमवू शकता. बाजारातील मोठमोठ्या दुकानांमध्ये बोलून तुम्ही तुमचा मध विकू शकता. मार्केटिंगसाठी तुम्ही तुमच्या ब्रँडची पोस्टर्स शहरातील वेगवेगळ्या ठिकाणी लावू शकता. यासोबत तुम्ही स्थानिक वृत्तपत्रांमध्येही त्याची जाहिरात देऊ शकता.
परवाना
या व्यवसायासाठी तुम्हाला विशेष परवाना आवश्यक आहे. सर्वप्रथम, तुम्हाला तुमच्या प्लांटची उद्योग आधार अंतर्गत नोंदणी करावी लागेल. यानंतर तुम्हाला तुमच्या फर्मच्या नावावर चालू बँक खाते आणि पॅन कार्ड तयार करावे लागेल. तुम्ही बनवलेला मध तुम्हाला सरकारी अन्न विभागात तपासावा लागेल आणि FSSAI कडून परवाना घ्यावा लागेल. तुम्हाला तुमच्या व्यवसायासाठी व्यापार परवाना देखील आवश्यक आहे.
व्यवसायासाठी लागणार खर्च
हा व्यवसाय अल्प प्रमाणात सुरू करता येतो. तुम्हाला हवे असल्यास तुम्ही फक्त 10 पेट्यांच्या मदतीने मधमाशी पालनाचा व्यवसाय करू शकता. 10 पेट्यांच्या मदतीने मधमाशीपालन व्यवसायात तुमचा एकूण खर्च 35,000 ते 40,000 पर्यंत येतो.
दरवर्षी मधमाशांची संख्या वाढल्याने हा व्यापार 3 पटीने वाढतो. म्हणजेच 10 पेट्यांपासून सुरू झालेला हा व्यवसाय 1 वर्षात 25 ते 30 खोक्यांचा होऊ शकतो.
प्रॉफिट
या व्यवसायातून चांगला नफा मिळू शकतो. मधमाशीचा 50 किलो मधाचा बॉक्स अनेकदा २०० rs प्रति किलो विकले जातो. त्यामुळे प्रत्येक बॉक्समधून तुम्हाला १०००० रुपये मिळतात. हा व्यवसाय मोठ्या प्रमाणावर करून महिन्याला 1 लाख 15 हजार रुपयांपर्यंतचा नफा मिळू शकतो. मोठ्या प्रमाणावर व्यापारात तयार केलेल्या मधाची किंमत सुमारे ४०० रुपये प्रति किलो आहे.
मधमाशी पालनासाठी लक्षात ठेवण्याच्या गोष्टी
साधारणपणे मधमाशांना कोणत्याही प्रकारचा रोग होत नाही, परंतु काही वेळा या पाळलेल्या मधमाशांना माईल नावाचा रोग होतो. तथापि, त्याचे सोपे आणि अचूक उपचार देखील अस्तित्वात आहेत. प्रत्येक मधमाशीपालनाच्या पेटीत लसणाच्या दोन पाकळ्या टाकल्यास हा आजार होत नाही.
मधमाशी पालन वेळ
मधमाशीपालनाची वेळ साधारणपणे नोव्हेंबर महिन्यापासून सुरू होते. त्यामुळे या महिन्यापूर्वी मधमाशी पालनाची सर्व व्यवस्था करावी. बॉक्स खरेदी करताना पैसे वाचवायचे असतील तर नोव्हेंबर महिन्यापूर्वी हे बॉक्स खरेदी करावेत.
शासनाकडून मिळणारी मदत
भारत सरकारचा MSME विभाग तुम्हाला या व्यवसायासाठी मदत करतो. या मंत्रालयाच्या खादी आणि ग्रामोद्योग आयोगाअंतर्गत अनेक योजना चालवल्या जातात, ज्या अंतर्गत मधमाशी पालन व्यवसायाला प्रोत्साहन दिले जाते. शासनाकडून मिळणारी मदत पुढील स्वरुपात आहे.
१. हा व्यवसाय सुरू करण्यासाठी सरकार मध प्रक्रिया केंद्राच्या स्थापनेसाठी मदत करते. या प्लांटच्या स्थापनेसाठी एकूण खर्चाच्या ६५% रक्कम कर्ज म्हणून दिली जाते.
२. या कर्जाशिवाय सरकारकडून 25% सबसिडी देखील मिळते. अशाप्रकारे, तुम्हाला एकूण खर्चाच्या फक्त 10% रक्कम स्वतःमध्ये गुंतवावी लागेल.
३. जर एकूण खर्च 24 लाख 50 हजार झाला, तर सुमारे 16 लाख रुपये कर्ज म्हणून मिळतील आणि तुम्हाला एकूण 6 लाख रुपये मार्जिन मनी म्हणून मिळतील. अशाप्रकारे एखाद्या व्यक्तीला व्यवसायात स्वतःहून फक्त 2 लाख रुपये गुंतवावे लागतात.
या व्यवसायात सरकारच्या सहभागाशी संबंधित अधिक माहितीसाठी 1800 3000 0084 या टोल फ्री क्रमांकावर कॉल करा.
त्यामुळे हा व्यवसाय चांगला फायदेशीर व्यवसाय आहे. आजकाल बरेच लोक साखरेऐवजी मध वापरतात, म्हणून हा एक अतिशय यशस्वी व्यवसाय आहे.
