आयुष्मान भारत योजना: प्रधानमंत्री जन आरोग्य योजना (PM-JAY) अंतर्गत मोफत आरोग्य विमा कवच

भारतातील सर्वात मोठ्या आरोग्य विमा योजनेची संपूर्ण माहिती

राष्ट्रीय आरोग्य धोरण २०१७ नुसार सुरु झालेली आयुष्मान भारत योजना ही सरकारची महत्त्वाकांक्षी योजना आहे जी सर्वांसाठी आरोग्य सेवा (Universal Health Coverage – UHC) उपलब्ध करून देण्याच्या दृष्टीने एक पाऊल आहे. “कोणताही नागरिक मागे राहू नये” या उद्दिष्टाने ही योजना तयार करण्यात आली आहे.

🌿 योजनेचे दोन प्रमुख घटक

1. आरोग्य व तंदुरुस्ती केंद्रे (Health & Wellness Centres – HWCs)
2. प्रधानमंत्री जन आरोग्य योजना (PM-JAY)

🏥 PM-JAY म्हणजे काय?

23 सप्टेंबर 2018 रोजी झारखंडच्या रांची येथे पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांनी सुरु केलेली ही योजना जगातील सर्वात मोठी आरोग्य विमा योजना आहे. यामध्ये दरवर्षी प्रत्येक पात्र कुटुंबासाठी ₹5,00,000 पर्यंतचे मोफत रुग्णालयीन उपचार दिले जातात.

✅ लाभार्थी संख्या: सुमारे 50 कोटी नागरिक (10.74 कोटी कुटुंबे)
✅ कवच: द्वितीय व तृतीय दर्जाच्या रुग्णालयीन उपचारासाठी
✅ पूर्णपणे सरकारी खर्च: केंद्र व राज्य शासन संयुक्तरीत्या निधी पुरवतात

💡 योजनेचे मुख्य लाभ

• वर्षाला ₹5 लाखांपर्यंतचे कॅशलेस उपचार
• कुटुंबातील कोणताही सदस्य याचा लाभ घेऊ शकतो
• कुटुंबाच्या आकारावर किंवा वयावर कोणतीही मर्यादा नाही
• योजनेच्या पहिल्या दिवसापासून सर्व आधीपासून अस्तित्वात असलेल्या रोगांचा समावेश
• खालील सेवा मोफत:
  • तपासणी व सल्ला
  • औषधे व वैद्यकीय उपकरणे
  • प्री व पोस्ट हॉस्पिटलायझेशन
  • शस्त्रक्रिया, उपचार, अन्न व राहण्याची व्यवस्था

🧾 पात्रता (Eligibility Criteria)

ग्रामीण भागातील पात्रता:

• कुडाच्या भिंती व छप्पर असलेले एकच खोलीचे घर
• १६ ते ५९ वयोगटातील प्रौढ नसलेली कुटुंबे
• अपंग व्यक्ती असूनही दुसरा कोणताही सशक्त सदस्य नसलेले कुटुंब
• अनुसूचित जाती / जमातीचे कुटुंब
• केवळ मजुरीवर अवलंबून असलेले भूमिहीन कुटुंब

शहरी भागातील पात्र व्यवसाय:

• रस्त्यावर काम करणारे (हॉकर्स, फेरीवाले)
• घरगुती कामगार, रिक्षाचालक, कूल्या
• सफाई कामगार, गवंडी, कारागीर
• रस्त्यांवर सेवा पुरवणारे व दुकानदार मदतनीस

🚫 अपात्रता (Exclusions):

• चारचाकी किंवा दुचाकी वाहनधारक
• यांत्रिक शेती उपकरणे असणारे
• ₹50,000 पेक्षा जास्त कर्ज मर्यादा असलेला किसान कार्ड
• सरकारी कर्मचारी
• ₹10,000 पेक्षा जास्त मासिक उत्पन्न असणारे
• पक्के व सुसज्ज घर किंवा 5 एकराहून अधिक शेती असणारे

📝 नोंदणी प्रक्रिया (Application Process)

ऑफलाइन नोंदणी:

1. आरोग्य मित्र कडून माहितीची पडताळणी (Aadhaar, Ration Card, इ.)
2. BIS प्रणालीत लाभार्थी शोधणे
3. कागदपत्रे स्कॅन करून अपलोड करणे
4. कुटुंबाची पडताळणी व मंजुरी
5. ई-कार्ड (PM-JAY कार्ड) मिळवणे

ऑनलाइन नोंदणी:

• UMANG App द्वारे सुद्धा नोंदणी करता येते

📄 आवश्यक कागदपत्रे:

• आधार कार्ड, पत्ता पुरावा
• उत्पन्न प्रमाणपत्र
• जात प्रमाणपत्र (SC/ST साठी)
• मोबाईल नंबर, ईमेल
• कुटुंब संरचनेचा पुरावा

🔗 महत्वाचे दुवे (Internal & External Links):

• प्रधानमंत्री किसान सन्मान योजना – संपूर्ण माहिती
• UMANG App
• अधिकृत वेबसाईट: pmjay.gov.in
• SECC 2011 माहिती – data.gov.in

📢 महत्वाचा सल्ला:

जर तुम्ही वर दिलेल्या निकषांनुसार पात्र असाल, तर तत्काळ नजीकच्या CSC किंवा सरकारी रुग्णालयात जाऊन नोंदणी करून घ्या. कोणत्याही खर्चाशिवाय ही योजना तुमच्यासाठी आरोग्याचे सुरक्षा कवच ठरू शकते.

📌 निष्कर्ष:

आयुष्मान भारत योजना ही गरीब व गरजू लोकांसाठी जीवनरक्षक ठरलेली आहे. मोफत उपचार, आर्थिक मदत आणि व्यापक कवच यामुळे ही योजना संपूर्ण देशासाठी आशेचा किरण आहे.

🔔 अपडेट राहा! नवीन योजना व लाभांविषयी नियमित माहिती मिळवण्यासाठी marathiudyojak.com या वेबसाईटला भेट द्या.